تهدیدهای فضای مجازی ؛ از بصیرت تا غفلت

شناخت تهدیدها، آسیب‌ها، معایب و مضرات فضای مجازی و شبکه‌ی سایبر موجب خواهد شد تا با اِشراف کامل و دقت نظر بالا، نگاهی جامع‌تر به موضوعات داشته باشیم و در هنگام برنامه‌ریزی، طراحی و اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های مختلف دچار غفلت و اشتباه نشویم. در زیر می‌توان به اختصار، بعضی از مهم‌ترین گزاره‌هایی را نام برد که در فضای سایبر، هر کدام تهدیدی را بر زندگی بشر تحمیل کرده است.

 

الف) تهدیدهای اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ای:

1.  رواج «تفرّد» [4] و کاهش شدید روحیه‌ی مسئولیت‌پذیری در بین جوانان: تمهیدات رسانه‌ای- فرهنگی جبهه‌ی غرب علیه جامعه‌ی ما، علی الخصوص جوانان ما، موجب تغییر در ذائقه، نظام ارزشی و نهایتاً تغییر در سبک زندگی جوانان ما شده است. این تغییر را به راحتی می‌توان با مراجعه به بسیاری از جوانان، صحبت کردن با آنان و نهایتاً درک میل شدید آنان به «تنهایی» فهمید. جوان ما، به خاطر جذابیت‌های انکارناپذیر فضای مجازی، ساعت‌های طولانی را به تنهایی در فضای سایبر سپری می‌کند و در عین این که از این تنها بودن و داشتن یک یار و همراه غیر حقیقی -یعنی عالَم پیش روی او در فضای سایبر-  لذت می‌برد، بعد از خروج از آن فضا و ورود به محیط خانواده و جامعه نیز، دیگر نه به لحاظ جسمی و نه به لحاظ روحی، رمقی برای پذیرش مسئولیت‌هایش در جامعه ندارد. چنین فردی آنقدر با تفرّد خو گرفته که دیگر برای تشکیل خانواده و پذیرش مسئولیت‌های این جامعه‌ی کوچک، اصالتی قائل نمی‌شود و اصالت را فقط و تنها فقط به «خود» می‌دهد.

2.  کم‌رنگ شدن ارزش‌های مترقی: هر جامعه‌ای، صاحب ارزش‌هایی است که ناشی از فرهنگ آن است؛ اما برخی ارزش‌های مترقی در جوامع اسلامی ‌است که به موجب تأثیر از فرهنگ بی‌بندوبار و اباحه‌گر غرب در حال کم‌رنگ شدن است؛ به این صورت که هرقدر حجم و نیز سرعت تبادل اطلاعات ناسالم در فضای سایبر، در قالب مدیاهای مختلف بیشتر شود، به خودی خود، ارزش‌های سالم و مترقی -خصوصاً ارزش‌های اسلامی در جوامع اسلامی- بیشتر به محاق می‌رود. در نتیجه‌ی چنین فرآیندی است که ارسال تصاویر مستهجن در میان جوامع اسلامی ‌رشد می‌یابد، روابط آزاد دختر و پسر ترویج می‌شود، کم‌پوشی و عریانی در میهمانی‌ها و عروسی‌ها به ویژه در میان جوانان گسترش می‌یابد و در نهایت، قبح برخی اعمال در میان افراد جامعه از بین می‌رود و نهایتاً در گذر زمان به رشد ارتکاب برخی اعمال خلاف اخلاق متعالی و حتی ارتکاب برخی جرایم، منتهی می‌شود.

3.  تضعیف فرهنگ‌های کم‌حضور: از ویژگی‌های فضای سایبر این است که به شدت تحت تأثیر هر نوع عرضه‌ی گسترده‌ای قرار می‌گیرد. گرچه این فضا، گذرگاه فرهنگ‌های متنوع و گوناگونی است که هر یک در صدد عرضه‌ی خویش هستند، اما تنها فرهنگی پیشتاز خواهد بود که حضور پررنگ‌تر و گسترده‌تری داشته باشد و بدین سبب است که در آن فرهنگ غالب، فرهنگی جز فرهنگ قدرتمند، اما منحط غرب نیست؛ چرا که با به‌کارگیری صحیح از امکانات وسیع و تلاشی وافر، به عرضه‌ی گسترده‌ی خود پرداخته و یکه‌تاز این عرصه گردیده است. چنانکه حکومت زبان انگلیسی موجب شده است که کاربران با حضور در فضای سایبر، ضمن این که با زبان انگلیسی حاکم بر آن درگیر هستند، از زبان ملی خود دور شوند؛ به عنوان مثال، در چت‌های اینترنتی فارسی‌زبانان بیشتر از الفبای انگلیسی به جای الفبای فارسی استفاده می‌شود که البته یکی از دلایل آن کمبود نرم‌افزارهای قدرتمند فارسی است. گسترش این کاربرد خود موجب تضعیف الفبا و زبان فارسی خواهد شد؛ به ویژه با توجه به این که علم و فناوری که از ضروریات زندگی است، در این فضا به صورت زبان انگلیسی نمود یافته است. تمامی‌نشریات، متون و منابع دست اول -حتی در کشور‌های غیر انگلیسی- به این زبان می‌باشد. از این رو، دانستن زبان انگلیسی از لوازم حضور فعال در فضای سایبر شده است. آموزش، پژوهش و ارتباطات نمی‌تواند به حرکت پیشرونده خود ادامه داده و نیاز‌های جامعه را پاسخ دهد، مگر این که زبان انگلیسی را به کار گیرد و این خود به صورت طبیعی موجب سیطره‌ی فرهنگ غرب بر عرصه‌های گوناگون جوامع به ویژه جوامع اسلامی‌ می‌گردد. بدین وسیله، ارزش‌ها، روش‌ها و هویت‌های مطلوب فرهنگ غربی بر جوامع تزریق شده، فرآیند دگرگونی عناصر فرهنگی سرعت خواهد گرفت.

4.  تضعیف اعتقادات و گسترش شبهات فکری: گرچه دستیابی آسان به انواع اطلاعات از مزایای فضای سایبری است، اما معایبی نیز دارد. از جمله این که طرح و نشر انواع شبهات در آن، موجب تزلزل در باورهای کاربران سست عقیده و کم‌اطلاع می‌گردد. فضای سایبر چاقویی دو لبه است که ما می‌توانیم از آن به سود یا ضرر خود مدد بگیریم.

5.  رواج سطحی‌نگری فکری: آزادی بیان و طرح اندیشه‌های متضاد در فضای سایبر، از اهداف اولیه‌ی ایجاد چنین فضایی است؛ اما چنانچه اندیشه‌ای بدون هیچ بنیان و اساس معتبری در این فضا مطرح شود، ثمره‌ی آن انباشته شدن اندیشه‌های بسیاری است که توان بررسی و نقد و تحلیل همه‌ی آن‌ها از عهده‌ی مخطبان خارج است و بدین سبب، کاربران بدون بررسی و تحقیق در مبانی و زوایای پنهان اندیشه‌های نو ظهور، به سبب کثرت و رواج بی‌حدوحصر آن در فضای سایبر، از آن متأثر می‌شوند. نتیجتاً روحیه‌ی حق‌پذیری کاربران به ویژه جوانان، به سطحی‌نگری و مسامحه‌کاری در پذیرش اندیشه‌های نوظهور مبدل خواهد شد. از این رو، ضروری است که پیش از هر چیز، کاربری صحیح و طبقه‌بندی شده‌ی این فضا را به کاربران بیاموزیم.

6.  گسترش اباحه‌گری عملی: حفظ حرمت قوانین اجتماعی و رعایت آموزه‌های اخلاقی، از ریشه‌ای‌ترین اصول هر فرهنگی است. بدیهی است با گسترش اباحه‌گری در فضای سایبر، نهایتاً این روند در میزان خودداری افراد جامعه از ارتکاب اعمال غیر اخلاقی و ناهنجار در فضای جامعه نیز تأثیر خواهد گذاشت. منشأ برخی از اعمال خلاف اخلاق در سطح جامعه، مباح شدن آن در فضای سایبر است.

7.  به خطر افتادن حقوق مادی و معنوی مولفین: یکی از نگرانی‌های مؤلفان آثار علمی، ادبی و یا هنری، ارائه‌ی آثارشان به صورت دیجیتال است. با توجه به گسترش روزافزون سرقت داده‌ها و نرم‌افزارهای گوناگون و نیز عدم توانایی مسؤلان در برخورد با این قبیل جرایم و دشوار بودن نظارت بر داده‌ها و حفاظت از آن‌ها، حقوق مادی و معنوی مؤلفان در فضای سایبر دو چندان به خطر خواهد افتاد؛ چرا که با توجه به قدرتمند شدن انواع ابزار‌های قفل شکن و نبود نظارت لازم بر فضای سایبر، مؤلفانی که بخواهند از منافع مادی و معنوی اثر خویش بهره ببرند، از ارائه‌ی اثرشان در غالب داده‌های الکترونیکی خودداری می‌ورزند.

8.  گسترش محصولات فرهنگی فرهنگ‌های منحط (به ویژه فرهنگ غربی): عمده‌ی محصولات فرهنگی اعم از فیلم، عکس، متن، بازی‌های رایانه و اینترنتی، از سوی غرب و گاه شرق تولید و در فضای سایبر تبیلغ و توزیع می‌شوند. بدین‌سان یکی از خطرات ناشی از فضای سایبر متوجه کشورهایی است که دارای فرهنگ‌های متضاد با فرهنگ حاکم بر فضای سایبر است. به ویژه کاربران مسلمان که عمدتاً با وجود برخورداری از فرهنگی غنی، از استفاده از محصولات قوی فرهنگی متناسب با فرهنگ خود محروم‌اند.

9.  افسردگی و انزوا: کاربران، بیشتر ترجیح می‌دهند در محیطی آرام و خلوت، از اینترنت استفاده کنند تا هم بهتر بتوانند از اطلاعات آن بهره ببرند و هم با تمرکز و سرعت بیشتر، از اتصال‌های طولانی مدت جلوگیری کرده، هزینه‌های حاصل از آن را کاهش دهند. اما این نوع خلوت و انزوا در طولانی مدت، برخی مشکلات روانی مانند گوشه‌گیری و در نهایت افسردگی را در پی دارد. کیسلر و همکارانش معتقدند: «بسیاری از روان‌شناسان این نگرانی را داشته‌اند که آسانی ارتباط‌های اینترنتی، چه بسا افراد را وا می‌دارد تا زمان بیشتری را به تنهایی بگذرانند؛ به صورت آن‌لاین با غریبه‌ها صحبت کنند و ارتباط سطحی بر قرار سازند و این کارها را به قیمت از دست دادن گفتگوهای رو در رو و ارتباط‌های فامیلی و دوستانه انجام دهند. بنا بر برخی پژوهش‌های پیمایشی، ارتباط‌های اجتماعی از طریق اینترنت، ضعیف‌تر از ارتباط‌های واقعی است و در دراز مدت، به انزوای اجتماعی فرد می‌انجامد.»

10.  بازداری زدایی: گمنامی ‌و نامرئی بودن کاربران، از دیگر ویژگی‌های روابط اینترنتی است که موجب پیدایش آسیب‌های جدی اخلاقی و روانی در افراد می‌شود. در فضای سایبر شخص می‌تواند هر نقابی را بر خود بپوشاند و بدین وسیله هر چه می‌خواهد، می‌گوید و هر کاری که بخواهد، انجام می دهد؛ بدون این‌که ترس از شناخته شدن و رسوا شدن داشته باشد. این ویژگی موجب کاهش خویشتن‌داری و بازدارندگی کاربران در برابر اعمال ناهنجار اخلاقی و ضد اجتماعی خواهد شد. هدف از اجرای بسیاری از مجازات‌ها در سطح جوامع، ایجاد حس بازدارندگی در میان افراد جامعه به ویژه مجرمان و افراد دارای حالت خطرناک است. این صفت روانی به سبب ظرفیت بالای ارتکاب جرم در فضای سایبر، کاهش پیدا کرده و موجب ارتکاب گسترده برخی جرایم به ویژه جرایم سایبری و جرایم جنسی مجازی شده است. چنانچه این صفت در نهاد افراد جامعه کم‌رنگ شود، قبح برخی جرایم از بین رفته، احساس بازدارندگی در افراد کاهش می‌یابد و چه بسا در کثرت ارتکاب جرایم غیر سایبری تأثیر بسزایی بگذارد.

11.  بحران هویت و اخلال در شکل‌گیری شخصیت: عناصر سه گانه‌ی هویت، یعنی: شخص، جامعه و فرهنگ، هر یک در تکوین شخصیت فرد نقش مهمی را ایفا می‏کنند. هویت شخصی، ویژگی بی‌همتای فرد را تشکیل می‏دهد و هویت اجتماعی در پیوند با گروه‏ها و اجتماعات مختلف قرار گرفته و شکل‌گیری آن، متأثر از ایشان است. در نهایت، هویت فرهنگی، برگرفته از باورهایی است که در عمق وجود فرد به واسطه‌ی تعامل او با محیط پیرامون و آموزه‌های آن، از بدو تولد تا کهن‌سالی جای گرفته است. از آن‌جا که فضای سایبر، صحنه‌ای فرهنگی و اجتماعی است که فرد می‌تواند خود را در موقعیت‏‌های متنوع و نیز نقش‏ها و سبک‏های زندگی مختلفی قرار دهد، این خود زمینه‌ای است برای آسیب‌پذیری شخصیت کاربر که در نتیجه موجب چند شخصیتی شدن کاربر خواهد شد. در فضای سایبر بیش از آن که هویت ظاهری فرد مطرح گردد، درون‌مایه‌های افراد بروز می‌کند و هر کس در صدد بیان اندیشه‌ها و علاقه‌مندی‌های خویش است. از این رو است که ساختار و چینش پایگاه‌های شخصی (وبلاگ‌ها) به گفته‌ی میلر (Miler) نشان از شخصیت آن کاربر است. مطرح نشدن هویت شخصی و مشخصات فردی در اینترنت موجب تقویت شخصیت‌های چندگانه و رشد و استحکام آن می‌گردد. جوانان در این محیط از آسیب‌پذیری بیشتری برخوردارند و به ویژه در دورانی که هویت آنان شکل می‌گیرد، این خطر پررنگ‌تر می‌شود. دکتر محمد عطاران معتقد است که با امکانات و گزینه‏‌های فراوانی که رسانه‏‌های عمومی از جمله اینترنت در اختیار جوانان می‏گذارند، آنان دائماً با محرک‏های جدید و انواع مختلف رفتار آشنا می‏شوند. چنین فضایی هویت نامشخص و پیوسته متحولی را می‌آفریند، خصوصاً برای نسلی که در مقایسه با نسل قبل با محرک‏‌های فراوانی مواجه است. جوانی که به خصوص در دوران بلوغ -که مرحله‌ی شکل‏گیری هویت او است- همواره به دنبال کشف ارزش‏ها و درونی کردن آن‌ها میباشد، با اینترنت و حجم گسترده، حیرت‏‌انگیز و گوناگون اطلاعات مواجه می‏‌شود و به ناچار در این دنیای مجازی، هویت خویش را از طریق جستجو پیدا می‌کند و بدین‏سان، ممکن است برخی و شاید تعداد زیادی از نوجوانان راه را در اینترنت گم کنند و دوران هویت‏یابی خویش را بیش از پیش با بحران سپری کنند. از سوی دیگر، گاهی برخی از ویژگی‏های شخصیتی مانند: سن، تحصیلات، محل سکونت و حتی جنسیت در اینترنت از بین می‏رود؛ به عنوان نمونه، بسیاری از افرادی که در اتاق‏های چت مشغول گفتگو با یکدیگر می‏باشند، با مشخصاتی غیر واقعی ظاهر شده و از زبان شخصیتی دروغین که از خود ساخته‏اند و آن را به مخاطب یا مخاطبان خود معرفی کرده‏اند، صحبت می‏کنند و با این حال، همین شخصیت‏های ناشناس، تأثیرات مختلفی بر یکدیگر می‌گذارند.

12.  اعتیاد مجازی (Virtual Addiction): اعتیاد مجازی، استفاده‌ی بیش از حد از اینترنت است تا آن‌جا که بدون استفاده از آن فرد احساس کمبود می‌کند و روابط او با محیط متاثر از استفاده‌ی مکرر و دیوانه‌وار از اینترنت شده، از حالت عادی خارج می‌شود. نبود روابط پایدار و صمیمی ‌با دیگران، نداشتن اعتماد به نفس و به طور کلی شکست در عرصه‌های گوناگون زندگی، زمینه را برای اعتیاد افراد به اینترنت فراهم می‌کند. نتایج پژوهش یانگ (۱۹۹۷ م.) در این زمینه نشان داد که یکی از دلایل مهم اعتیاد به اینترنت در افرادی که روابط عمومی‌کمتری دارند، نیاز شدید در به دست آوردن حمایت‌های اجتماعی است؛ زیرا حمایت‌های اجتماعی با اَعمالی چون ورود به اتاق گپ زنی در میان اعضا در فضای سایبر زودتر به وجود می‌آید.

این اختلال روانی در کشورهایی که استفاده از اینترنت آسان و ارزان است، بسیار چالش‌زا بوده است تا آن‌جا که نهادهای مختلف را نیز درگیر کرده است. در کشوری مثل آمریکا تعداد معتادان به اینترنت از سایر معتادان بیشتر است تا جایی که برخی معتادان ۱۸ ساعت از وقت روزانه خود را در اینترنت صرف می‌کنند. این مسأله در آمریکا به قدری فاجعه‏بار است که کلیساها و پیشوایان مذهبی با فریادهای کمک‌خواهی زن و شوهر، یا یکی از آن‌ها، برای رهایی از این نوع اعتیاد مواجه هستند و مؤسسه‏های مشاوره‏ای مسیحی در حال تدوین مشاوره‏های اعتیاد به اینترنت می‏باشند.

اعتیاد به اینترنت و حتی کار زیاد با اینترنت که در حد اعتیاد نباشد، نتایج و پیامدهای زیان‏بخشی برای فرد و جامعه در پی داشته و آسیب‌های شدید جسمانی، مالی، خانوادگی، اجتماعی و روانی را به همراه دارد. یکی از پیامدهای اعتیاد اینترنتی، مشکلات خانوادگی و تأثیر آن بر روابط زناشویی، والدین و فرزندان است. امروزه اصطلاح «بیوه اینترنتی» برای همسر معتاد به اینترنت اطلاق می‌شود. آمار نشان می‏دهد که اعتیاد به اینترنت ممکن است به فروپاشی خانواده و طلاق منجر شود. شاید باور کردن این‌که شخصی همسر خود را فقط به علت ارتباط با فرد دیگر در اینترنت ترک می‏کند، برای کسانی که به اینترنت اعتیاد پیدا نکرده‏اند، وحشتناک به نظر برسد ولی این مسئله هر روز در دنیای اینترنت اتفاق می‏افتد. دکتر یانگ معتقد است که اگر چه زمان، تنها عامل تعیین کننده در تعریف اعتیاد به اینترنت نیست، ولی عموماً معتادان بین ۴۰ تا ۸۰ درصد از وقت خود را با جلساتی که ممکن است هر کدام حتی تا ۲۰ ساعت طول بکشد، صرف می‏کنند و این کار باعث می‌شود اختلالاتی در میزان و زمان خواب کاربر به وجود آید. در موارد شدید حتی قرص‏های کافئین برای تسهیل زمان طولانی‏تری در اینترنت بودن مصرف می‏شود. این اختلال، خستگی بیش از اندازه در بدن ایجاد می‏کند که کارکرد درسی و شغلی را تحث تأثیر قرار می دهد و ممکن است نظام ایمنی بدن را ضعیف کند و فرد نسبت به بیماری‏ها آسیب‌پذیری بیشتری پیدا کند. در مواردی اعتیاد به اینترنت موجب از دست دادن شغل نیز شده است. منشأ اغلب اعتیاد‌های مجازی را می‌توان عدم کنترل و کاربرد صحیح از اینترنت دانست؛ چرا که کاربرد اینترنت در جهت هرزه‌نگاری (Pornography) ، بازی‌های رایانه‌ای و گپ زنی -به واسطه جذابیت‌هایی که دارد- به مرور در فرد وابستگی و اعتیاد ایجاد کرده و منجر به اعتیاد مجازی می‌شود. از این‌رو، برخورد با هرزه‌نگاری و آموزش صحیح استفاده از اینترنت در جلوگیری از این اختلال در سطح جامعه کارساز است.

13.  انحرافات اخلاقی (جنسی): از جمله آثار مخرب فضای سایبر، به وجود آمدن اختلالات و انحرافات جنسی است. اینترنت به دلیل داشتن رویکرد «آزاداندیشی در روابط جنسی» از سوی گردانندگان اصلی آن (غرب و به ویژه آمریکا) و نگرش تجاری نسبت به مسائل جنسی، موجب پدید آمدن پدیده‌ی شومی به نام هرزه‌نگاری (Pornography) و هنر پلید شهوانی (Erotice art) و رواج سرسام‌آور آن گردیده است. این پدیده مرزهای اخلاقی را در هم می‌شکند و تهدیدی برای فرهنگ‌ها به خصوص فرهنگ‌های دینی همچون فرهنگ اسلامی ‌است. اصولاً، پورونوگرافی (هرزه‌نگاری) به عنوان نمایش تصویری و یا کلامی ‌رفتارهای جنسی است که با هدف ارضای خواسته‌های جنسی دیگران تعریف می‌شود. این‌گونه مطالب و تصاویر که در پی تحریک جنسی دیگران عرضه می‌گردد، معمولاً به ارضای غیرطبیعی جنسی مراجعه‌کنندگان آن می‌انجامد. نکته‌ی دیگر اینکه رجوع به اینترنت برای دسترسی به مطالب مستهجن (Obscenity)، صرفاً به افراد نابهنجار خلاصه نمی‌شود و حجم قابل توجهی از مراجعان را افراد طبیعی تشکیل می‌دهد. در این عرصه بیشترین خطر متوجه کودکان و نوجوانان است. متأسفانه این امکان وجود دارد که جوانان به واسطه‌ی دیدن مطالب و تصاویر‌ مستهجن، دچار پدیده‌ای به نام «بلوغ زودتر از موعد» شده و به تبع آن رفتار‌های جنسی از خود بروز دهند. در مورد بزرگسالان نیز هرزه‌نگاری اینترنتی می‌تواند به بروز رفتار‌های جنسی نامعقول و یا گاهی اعتیاد جنسی بینجامد. اصولاً اینترنت به جوی دامن‌زده که در سایه‌ی ویژگی‌های خاص خود به تدریج به شکل‌گیری ناهنجاری‌های جنسی در کاربران خود کمک می‌کند.[5]

14.  تحمیل پیشنهادهای گیج‌کننده، مخلّ و بعضاً منحرف به کاربر: منظور از این پیشنهادها، سازوکارهایی است که در فضای مجازی، کاربر را ناخواسته و بدون داشتن تمایل قلبی به آن پیشنهاد، به اجبار به یک سمت و سوی خاص هدایت می‌کند. یکی از بهترین نمونه‌ها برای این مورد، پنجره‌هایی است که در صفحات اینترنت با عنوان «پنجره‌های بازشو»[6] شناخته می‌شود. پنجره‌های بازشو، پنجره‌های ثانویه‌ی مرورگرِ وب هستند که هنگامی که مثلاً روی پیوند یک آگهی تبلیغاتی کلیک می‌کنید، به صورت ناخواسته در مقابل یا در پشت پنجره‌ی جاری ظاهر می‌شوند. محتوای این پنجره‌ها عموماً تبلیغاتی و در بعضی موارد نیز مسائل غیراخلاقی است. اما وجه مشترک همه‌ی آن‌ها در این است که کاملاً ناخواسته و بدون تمایل کاربر باز می‌شوند و عموماً بسیار آزاردهنده هستند. همچنین است ویدئوها یا صوت‌هایی که در بعضی از محتویات فضای مجازی به صورت اجباری برای مخاطب پخش شده و قدرت انتخاب را برای دیدن یا ندیدن آن محصول از او سلب می‌کند؛ همانند بسیاری از فیلم‌های تبلیغاتی که در ابتدای ورود به بعضی سایت‌ها یا در ابتدای نمایش بعضی فیلم‌های سینمایی موجود در دی‌وی‌دی‌ها پخش می‌شود و نمی‌توان آن‌ها را جلو زد و به مرحله‌ی بعد رفت و به ناچار باید تا آخر آن را مشاهده کرد ولو آن‌که حاوی مفاهیم ناسالم نیز باشد.

از جمله موارد دیگری که در این راستا می‌توان نام برد، موتورهای جستجو هستند. کاربرِ جستجوگر در هر کجای دنیا، هنگام کار با «موتورهای جستجوی هوشمند» همچون «گوگل»، با تایپ تنها یک کلمه، با صفحه‌ای از پیشنهاد‌ها -و عموماً هم پیشنهادهای غیراخلاقی- مواجه می‌شود که حتی قبل از ارائه‌ی کامل درخواستش پیش روی او قرار می‌گیرد و این «ایجاد وسوسه» یکی از شگرد‌ها برای جلب مخاطبان و علاقه‌مند کردن آن‌ها به مطالب موجود در چنین موتورهایی جهت بالا رفتن بازدید آن‌ها است. زیرا بازدید بیشتر برای این موتورهای جستجوگر، مساوی است با سود مالی هر چه بیشتر!

15.  شکاف نسل‌ها: فضای مجازی، شکاف میان نسل‌ها را بیشتر کرده و امروزه با ورود وسایل و تکنولوژی‌های جدید به عرصه‌ی خانواده‌ها، شاهد این هستیم که والدین و فرزندان ساعت‌های متمادی در کنار یکدیگر می‌نشینند بدون آن‌که حرفی برای گفتن داشته باشند. امروزه دیگر کمتر نشانه‌هایی از آن نوع خانواده‌هایی وجود دارد که والدین و فرزندان دور هم نشسته و درباره‌ی موضوعات مختلف خانوادگی و کاری با هم گفتگو کرده و نظرات هم‌دیگر را راجع‌به موضوعات مختلف جویا شوند. در شرایط فعلی روابط موجود میان والدین و فرزندان به سردی گراییده و دو نسل به دلیل داشتن تفاوت‌های اجتماعی و تجربه‌های زیستی مختلف، زندگی را از منظر خود نگریسته و مطابق با بینش خود آن را تفسیر می‌کنند. نسل دیروز (والدین) احساس دانایی و با تجربگی می‌کند و نسل امروز (فرزندان) که خواهان تطابق با پیشرفت‌های روز است، در برابر آن‌ها واکنش نشان می‌دهد و چون از پس منطق و نصیحت‌های ریشه‌دار و سرشار از تجربه‌ی آن‌ها بر‌نمی‌آید، به لجبازی روی می‌‌آورد. امروزه سرعت تکنولوژی شکاف بین نسل فرزندان و والدینشان را بسط داده است. بر اساس اظهارات معاون سازمان بهزیستی کشور، میزان گفتگو در بین اعضای خانواده در کشور تنها حدود 30 دقیقه است که این می‌تواند آسیب‌زا باشد. فرزندان در مقایسه با والدین با وجود این‌که در یک فضای فرهنگی زندگی می‌کنند اما اطلاعات، گرایش‌ها و رفتارهای متفاوتی دارند و عوامل متعددی بر این پدیده تأثیرگذارند و این شکاف را روز به روز بیشتر می‌کنند؛ سرعت تحولات و بسط ارتباطات با جهان توسعه‌یافته، توجه بیشتر جوانان به برنامه‌های جهانی‌شدن فرهنگ، رسانه‌ها، گسترش روزافزون انجمن‌ها و کانون‌هایی غیر از کانون خانواده برای پیوستن و تعلق یافتن جوانان به آن‌ها و غیره از آن جمله است.[7]

16.  سایت‌های غیرمجاز همسریابی: یکی دیگر از فرصت‌های سوءاستفاده‌ی مجرمانِ رایانه‌ای، سایت‌های متعدد همسریابی در فضای مجازی هستند که بدون هیچ نظارتی هر روز در فضای مجازی متولد می‌شوند. ارائه‌ی اطلاعات شخصی و خصوصی کاربران اعم از اطلاعات شناسنامه‌ای، تصاویر خصوصی و ...، خصوصاً از سوی دختران جوان به بهانه‌ی شوهریابی، ارائه‌ی اطلاعات دروغ از سوی بعضی کاربران در این سایت‌ها به منظور ارائه‌ی تصویری هرچه جذابتر از خود به هر قیمتی، ایجاد آشنایی‌های بسیار سطحی از یکدیگر با استفاده از چت‌های صوتی و تصویری، برقراری گفتگوهای تصویری به بهانه‌ی ازدواج و تهدید به انتشار آن‌ها در صورت شنیدن جواب رد از طرف مقابل و مواردی از این دست، از جمله‌ی «ریزتهدیدهایی» هستند که در ذیل این تهدید بزرگ جای می‌گیرند. در قوانین مربوط به فضای مجازی در کشور ما، به روانشناسان و مشاورانی که در امر ازدواج و خانواده، تخصص، تجربه و مهارت لازم را دارا هستند، اجازه داده شده که مشاوره‌ی مربوط به ازدواج بدهند اما این امر به هیچ عنوان به معنی دادن مجوز لازم برای همسریابی نیست. در حال حاضر، به گفته‌ی مراجع قانونی، فعالیت پایگاه‌های اینترنتی همسریابی غیر قانونی بوده و هنوز مرجعی برای ساماندهی این سایت‌ها مشخص نشده است. یکی از قضّات جرایم رایانه‌ای می‌گوید: «برقراری گفتگوهای تصویری به بهانه‌ی ازدواج و تهدید به انتشار آن‌ها، انتشار مشخصات فردی و شماره تلفن، اخاذی برای منتشر نکردن اطلاعات و نیز تحریف صدا و عکس افراد، از جمله جرایمی است که در مورد پایگاه‌های اینترنتی همسریابی دیده شده است.»[8]

 

ب) تهدیدهای اقتصادی[9]:

1.  با توجه به توسعه‌ی روز‌افزون فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات و نیز انجام بیش‌تر امور روزمره‌ی جوامع انسانی از طریق این فن‌آوری -به خصوص فعالیت‌هایی که در محیط اقتصادی (دادوستد مجازی، تجارت الکترونیکی، خرید و سفارش اجناس از طریق اینترنت، فروشگاه‌های مجازی و...) صورت می‌گیرد- در آینده‌ی نزدیک شاهد نوعی گسست و ایجاد فاصله‌ی وسیع اقتصادی و تجاری بین قدرت‌های برتر در بهره‌مندی از تجارت الکترونیک با کشور‌های فقیر و کم‌برخوردار از لحاظ استفاده از فضای اینترنت خواهیم بود. در نتیجه، ضمن عقب‌ماندگی کشورهای فقیر، شکافی عمیق در محیط اقتصاد جهانی و تبادل و تعامل تجاری و بازرگانی به وجود خواهد آمد.

2.  از جمله‌ی فعالیت‌های اقتصادی که در خارج از مبادی رسمی و چارچوب‌های قانونی در این فضا انجام می‌گیرد، تسهیل‌سازی اعزام نخبه‌گان و افراد کاردان، کارشناس و متخصص در زمینه‌های مختلف اقتصادی به خارج از کشور می‌باشد. کاریابی برای این افراد در فضای مجازی و فراهم نمودن زمینه‌ی مهاجرت سرمایه‌های ملی به خارج از کشور -که برای هر یک از آن‌ها هزینه‌های ‌زیادی صرف شده تا به تخصص دست یابند ولی متأسفانه به راحتی تخصص و تجربیات خویش را در اختیار کشورهایی قرار می‌دهند که برای تربیت و تعلیم آن‌ها متحمل هیچ‌گونه هزینه‌ای نشده‌اند- از جمله‌ی این فعالیت‌ها می‌باشد. خروج سرمایه‌ها و فرار مغزها در درازمدت از آسیب‌های بسیار خطرناک برای کشور محسوب می‌گردد.

3.  اخیراً به طور گسترده در فضای مجازی مشاهده می‌شود که به ایمیل افراد زیادی، نامه‌هایی الکترونیکی تحت عنوان «فرد خوش‌شانس» که به طور تصادفی در یک قرعه‌کشی انتخاب شده و یا برنده‌ی یک مسابقه‌ای که اصلاً شرکت نکرده شده است، ارسال می‌شود. افراد سودجو، به این وسیله، از این دسته از کاربران به عنوان طعمه استفاده کرده و به ترفندهای مختلف از آن‌ها مبالغی را اخذ می‌نمایند.   

4.  از دیگر آسیب‌های محیط اقتصادی که در فضای مجازی بستر آن فراهم شده و ترویج می‌گردد، وجود بازی‌های آنلاین قمار (برد و باخت) می‌باشد. در این بازی‌ها مبلغ زیادی پول از طریق کارت‌ها و حساب‌های الکترونیکی جا‌به‌جا می‌شود. شاید در شرایط عادی و حقیقی، بازی قمار در یک محل کوچک و با افراد محدود امکان انجام آن وجود داشته باشد ولی متأسفانه در فضای مجازی هر کاربر می‌تواند در هر نقطه از جهان و با هرکسی بازی را انجام دهد و به این ترتیب گردش مالی بازی به طرز چشم‌گیری بالا می‌رود. قمار و بازی برد و باخت، زمینه‌ی کسب درآمدی نامشروع را -که بدون تحمل هیچ‌گونه زحمت و تلاشی به دست می‌آید- موجب می‌شود.